Geçit Hakkı
Taşınmaz malikinin genel yola bağlantısının bulunmaması veya yola çıkmak için yeterli yolu bulunmaması halinde, belli bir bedel karşılığında, komşu taşınmazların biri veya birkaçı üzerinde genel yola ulaşabilmesi için kurulan ayni hakka ''geçit hakkı'' denir.
Davanın Tarafları
Davacı; lehine geçit hakkı kurulmak istenen taşınmazın tapu kaydındaki malikidir. Tapu maliki, gerçek kişi olabileceği gibi tüzel kişi de olabilir. Lehine geçit hakkı tesis edilecek taşınmaz paylı mülkiyete tâbi ise, paydaşlardan bir veya bir kaçının bu davayı açıp sonlandırması mümkündür.
Davalı; aleyhine geçit hakkı tesis edilecek taşınmaz veya taşınmazların tapudaki malikleridir. Taşınmazın paylı veya elbirliği mülkiyetine tâbi olması durumunda tüm maliklerin davada yer alması gerekmektedir. Dava açıldıktan sonra aleyhine geçit hakkı tesis edilecek taşınmazın değişmesi durumunda husumet yeni taşınmaz maliklerine yöneltilerek davaya devam edilmelidir. Uygulamada genelde davacı taraf, bir dahili dava dilekçesi vererek yeni malikleri davaya dahil ettirmektedir.
Geçit Hakkı Davasının Şartları
1.Geçit Hakkı Kurulacak Taşınmazın Tapuya Kayıtlı ve Özel Mülkiyete Tabi Olması
Zorunlu geçit hakkının kurulabilmesinin ilk şartı lehine geçit hakkı tesis edilecek taşınmaz ile aleyhine geçit hakkı tesis edilecek taşınmazların tapuya kayıtlı ve özel mülkiyete konu olması gerekmektedir. Tapusuz taşınmazı malik sıfatıyla kullanan zilyedin dava açması durumunda veya aleyhine geçit hakkı tesis edilecek taşınmazın tapusuz olması durumunda, dava hemen reddedilmemeli, davacıya gerekirse tapusuz taşınmazın tapulu hale getirilmesi için yetki ve süre verilmelidir.
2.Geçit İhtiyacının Olması
Geçit hakkı kurulabilmesi için geçit ihtiyacı duyulan taşınmazın ya genel yola hiç bağlantısının olmaması veya yeteri kadar bağlantısının bulunmaması gerekmektedir. Geçit hakkı davalarında dile getirilen “genel yol” dan kasıt, halkın ortak kullanmasına ayrılan ve olağan ölçülerde herkes tarafından kullanılan yollardır. Yani halkın ortak kullanımına tahsis edilmiş yol olmalıdır.
3.Geçit Hakkı Bedelinin Ödenmesi
Kendisine geçit hakkı tesis edilecek taşınmaz maliki, zorunlu geçide katlanma yükümlülüğü altında bulunan taşınmaz malikine, bu nedenle uğradığı zararı, fedakarlığın dekleştirilmesi ilkesi gereğince mahkemenin belirleyeceği miktar kadarıyla ödemekle yükümlüdür. Zorunlu geçit hakkı bedeli, mahkemece yapılacak keşif sonucu, teknik bilirkişilerin sundukları rapor ile belirlenecektir.
4.Taşınmazın Önceki Durumlarına ve Mevcut Yola Değer Verme Şartı
Bu şartın arandığı haller özellikle, geçit hakkı kurulacak taşınmazın ifraz ve taksim gibi uygulamaya tabi tutulması sonucu oluşan durumlarda kendini göstermektedir. Buna göre daha önce genel yola bağlantısı olan taşınmazın, ifraz veya taksim işlemi neticesinde iki ayrı parsele dönüşmesi sonucu parsellerden birinin genel yol ile bağlantısı tamamen veya kısmen ortadan kalkmışsa, yeni oluşan bu parsele ilişkin kurulacak geçit hakkı tesisinde, ifraz veya taksim işleminden önce genel yola çıkış için kullanılan yerin, öncelikli olarak değerlendirilmesi gereklidir.
5.Geçitin En Az Zarar Verecek Şekilde Kurulma Şartı Mahkemece genel yola bağlantısı olmayan aşınmazın çevresindeki yolları gösteren geniş paftası, ilgili kadastro biriminden istenmektedir. Ardından yapılacak keşif ile, lehine geçit hakkı kurulmak istenen taşınmazın genel yola bağlantısı alternatifli bir şekilde tespit edilmeye çalışılır. Bu alternatifler içerisinde en az zarar verecek şekilde en kısa ve en az giderli güzergahtan geçit hakkı tesisi sağlanır. Burada, en az zarar görecek yükümlü taşımaz adına, alternatifler arasında daha uzun güzergahın geçit hakkı olarak tesisi mümkündür.
Görevli Mahkeme
Zorunlu geçit hakkı davaları da TMK’nın 747. maddesinin ilk fıkrasına göre “tam bir bedel karşılığında” talep edilebileceğinden, konusu mal varlığı olan bu davaların çözümünde görevli mahkeme asliye hukuk mahkemeleri olacaktır.
Yetkili Mahkeme
Davanın taşınmazın bulunduğu yer mahkemesinde açılması gerekmektedir.
Yargılama Giderleri
Yargıtay tarafından benimsenen görüşe göre zorunlu geçit hakkı davalarında yargılama giderleri davacı taraf üzerinde bırakılmaktadır. Davacı üzerinde bırakılacak yargılama giderleri içerisine harç ve vekalet ücreti de dahildir.