Fazla Çalışma :
İşçinin kanunda düzenlenen sebeplere dayanarak haftalık 45 saati aşan çalışmaları fazla çalışma olarak değerlendirilecektir. Haftalık çalışma süresinin mutlak emredici nitelikte olması sebebiyle toplu iş sözleşmesi veya iş sözleşmesi ile yeni bir ölçüt getirilmesi mümkün olmayacaktır. Aksi sözleşme hükümleri ise geçersizdir. Aynı zamanda günlük 11 saati aşan ve gece çalışmaları kapsamında 7.5 saati aşan çalışmalar da fazla çalışma olarak kabul edilir.
Fazla Çalışma Yapılabilmesinin Şartları :
1-Çalışmanın Belirli Bir Nedene Dayalı Olması
İş Kanunu m.41 ' e göre fazla çalışma sebepleri ülkenin genel yararı, işin niteliği ve üretimin arttırılmasıdır. Ancak işyerinde kanun maddesinde belirtilen sebeplerin yanında benzer sebeplere dayanılarak da fazla çalışma yapılabilecektir.
2-Tarafların Rızası
Tarafların rızasından bahsedebilmek için öncelikle işveren veya işveren vekilinin bu yönde talebinin bulunması gerekecektir. Bunun aksine işçinin kendi isteği doğrultusunda ve işverenin bilgisi dışında yapmış olduğu çalışmalar fazla çalışma olarak değerlendirilemeyecektir. İşçiden fazla çalışmaya ilişkin onay yazılı olarak alınmalıdır. Yazılı onay, iş sözleşmesinin yapılması sırasında veya ihtiyacın ortaya çıkması halinde alınacaktır. İşçiden alınacak onay ise işçinin özlük dosyasında saklanmalıdır.
Fazla Çalışmanın İspatı :
Fazla çalışmanın yapıldığını ispatla yükümlü olan taraf işçidir. İşveren ise ücret ödeme borcu altında olması sebebiyle fazla çalışma ücretini ödediğini veya serbest zaman kullandırdığını ispat etmekle yükümlüdür. İşçi fazla çalışmasını ispat ederken işyeri giriş-çıkış kayıtlarını gösteren belgeler (güvenlik ve puantaj kayıtları, e-postalar, kart okuma sistemleri, takograf kayıtları, elektronik kart sistemi), bordrolar, tanık beyanı, müfettiş raporları, bilirkişi incelemesi, keşif, yemin ve ibranameden yararlanabilecektir.
Fazla Çalışma Yapılamayacak İşler :
Kanun ve çeşitli yönetmeliklerle belirli işler açısından fazla çalışma yapılması yasaklanmıştır. Buna göre sağlık kuralları gereği günde azami 7.5 saat veya daha az çalışılması gereken işler, gece çalışmaları, maden ocakları, kablo döşemesi, kanalizasyon, tünel inşaatı gibi işlerin yeraltı ve sualtında yapılanları yönünden fazla çalışma yapılamayacaktır. Bu yasakların ayrıntısı ilgili yönetmelik ve kanunda düzenlenmiştir.
Fazla Çalışma Yaptırılamayacak İşçiler :
18 yaş altı işçiler, sağlık nedeniyle fazla çalışma yapamayacak işçiler, gebe, yeni doğum yapmış ve çocuk emziren işçiler, kısmi süreli iş sözleşmesi ile çalışan işçiler, yeraltı maden işlerinde çalışan işçilere fazla çalışma yaptırılamayacaktır. Bu yasakların ayrıntısı ilgili yönetmelik ve kanunda düzenlenmiştir.
Fazla Çalışma Ücretinin Eksik veya Hiç Verilmemesinin Sonuçları :
1-İşçinin İş Görmekten Kaçınma Hakkı
Ücreti ödeme gününden itibaren 20 gün içinde mücbir bir neden dışında ödenmeyen işçi, iş görme borcunu yerine getirmekten kaçınabilir. Buna göre fazla çalışma ücretinin muaccel ve ödenmemiş olması gerekecektir. Süre hesaplanırken 20 işgünü değil, ücretin ödenmesi gereken günün bitiminden itibaren 20 tam gün dikkate alınacaktır.
2-İş Sözleşmesini Fesih Hakkı
Fazla çalışma ücreti eksik veya hiç verilmezse işçi, iş sözleşmesini haklı olarak feshedebilecektir. İşçinin sahip olduğu bu hak aynı zamanda iş görmekten kaçınma hakkını da engellemeyecektir.
3-Fazla Çalışma Ücretinin Dava ve İcra Yoluyla Talep Hakkı
İşçi, ücretin ödenmemesi durumunda yargı yoluna başvurmak suretiyle işvereni ücreti ödemeye zorlayabilecektir. İşçi bunun için dava veya icra yoluna başvurabilecektir. Ancak işçi dava yolunu tercih ederse dava açmadan önce dava şartı olan arabuculuk sürecine başvurmak zorundadır. Ayrıca dava açarken alacaklarını açıkça dilekçesinde belirtmesi gerekecektir.
Fazla çalışma ve ücret alacağı kapsamlı bir konu olması sebebiyle yasal yollara başvurmadan önce iş hukuku konusunda uzman bir avukattan danışmanlık almak hak kaybı yaşanmaması adına yararlı olacaktır.